Türkiye’de tehlikeli madde taşımacılığı ne durumda?
Taşımacılıkta dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri tehlikeli maddelerin güvenli bir şekilde naklinin sağlanmasıdır. Tehlikeli maddeler; eşyalara, çevreye ve insanlara zarar verebilen, onarılmayacak kazalara yol açabilen, her türlü yanıcı, patlayıcı, zehirli, bulaşıcı, aşındırıcı ve radyoaktif maddeleri içerir. Her sınıfa ait olan tehlikeli maddelerin sınıflandırılmasında her ürün için bir alt sınıf numarası, bir harf, bir kimlik numarası (UN Numarası) bulunmaktadır. Tüm taşıma tipleri için (deniz, hava, tren, kara ve iç suyolları ile taşıma) tehlikeli maddelerin sınıflandırılması UNITED NATIONS Committee of Experts on the Transport of Dangerous Goods (UN) tarafından yapılmaktadır. Türkiye’de enerji lojistiğinin büyük bir kısmını akaryakıt/LPG/LNG sektörü oluşturuyor ve bu sektör hızla büyümeye devam diyor. Sorumluluk gerektiren bir iş olan akaryakıt/LPG/LNG taşımacılığı fazlasıyla risk taşıyan ve bu risklerin önlenememesi sonucunda geri dönüşü mümkün olmayan kazalar meydana getirebiliyor.
Bu zararların önlenebilmesi, risklerin ortadan kaldırılması için ne yapılabilir?
İşte tam bu noktada ADR devreye giriyor. ADR Tehlikeli Malların Uluslararası Karayolu Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşmasıdır. 48 ülkede geçerlidir. ADR Konvansiyonu Birleşmiş Milletlere bağlı yayınlanma tarihi 30 Eylül 1957 tarihinde Cenevre’de yapılmış ve 29 Ocak 1968’De yürürlüğe girmiştir. 5434 sayılı Kanunla uygun bulunan Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşmasına katılmamız kararı 30.10.2009 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 22.03.2010 tarihi itibariyle de ülkemiz ADR’ ye taraf olmuştur. ADR sözleşmesi tehlikeli maddeler taşınırken insanların hayatlarını güvence altına alıp, hayvanların, çevrenin korunması için belirli standartlar ortaya koyar ve bu anlaşma, taraf olan ülkeler tarafından uygulamaya koyulur.
Peki sadece bunlar yeterli mi?
ADR’ de aynı zamanda belirli standartların koyulmasının yanında taşıma faaliyetinde yer alan göndericilerin, alıcıların, yükleyenlerin, boşaltanların, taşıyıcıların, ambalajların ve malı taşıyan aracın sürücülerinin ADR yönetmeliğinin kapsamında alınan sertifikalara sahip olması da gerekir. Alınan eğitim sırasında uluslar arası sürücüler tehlikeli madde taşımacılığı konusunda bilinçlendirilip, ADR sınavına girip başarılı olanlara ADR sürücü ehliyeti verilmektedir.
Zorunlu Tehlikeli Madde Eğitimleri Nelerdir?
SRC5 (ADR Belgesi) Eğitim SRC5-ADR Uzmanlaşma Eğitimleri (Patlayıcı, Radyoaktif ve Tanker taşıması için) ADR Tehlikeli Maddeler Genel Farkındalık, Güvenlik ve Göreve Özgü Eğitimler TMGD – Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı Eğitimi 30 Haziran 2015 tarihinden itibaren yıllık 50 ton ve üzeri yük taşıyan, gönderen, yükleyen, dolduran ve boşaltan vs. faaliyetleri gerçekleştiren tüm işletmeler için TMGD (Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı) hizmet alınması zorunludur. Az önce bahsettiğimiz akaryakıtın, alt başlıklarından olan petrol sektöründe de ADR’ ye uyum süreci; üretim, eğitim, yönetim ve denetim şeklinde programlıdır. Alışan Group Genel Koordinatörü, DTD Genel Sekreteri Jan Devrim’in açıklamasına göre; “Ülkemizde TÜİK verilerine göre tehlikeli madde lojistiğine dair bir istatistik sahibi değiliz. Elimizdeki istatistik enerji ve akaryakıt sektörü üzerinedir. Çünkü kimya sektörü, ürünlerinin tehlikeli olduğunun çok farkında değildi.” Fakat 1990’lı yıllarda sanayide yaşanan gelişmelere göre bu tür taşımaların arttığını görebiliriz. Yine de Türkiye açısından baktığımız zaman birçok Balkan ülkesinden daha ileride olduğumuz görülü- yor. Firmalar araçlarının yatırımlarını ADR’li araçlardan kullanarak hizmet kalitelerini artırma yolunda büyük gelişme gösterebilirler. Tabi ki tehlikeli madde sadece ADR’den ibaret değildir. ADR sadece karayolu ulaşım şeklindeki konvansiyondur. ADR dışında denizyolu için; IMDG, havayolu için; DGR, demiryolu için; RID, kanal taşımacılığı için ise ADR çok önemli konvansiyonlardır. Konvansiyon içerik yönünden oldukça kapsamlıdır ve sık sık güncellenmektedir. ADR‘yi uygulayan birçok şirket vardır.